گفت‌وگوی مغز و میکروب‌ها
آیا تا به حال در موقعیتی بوده‌اید که احساس کنید همه چیز از کنترل خارج شده؟ چندین کار عقب‌افتاده، وظایف بی‌پایان و فشاری که لحظه‌ای رهایتان نمی‌کند؟ اگر پاسختان بله است، بدانید که تنها نیستید. استرس روانی یکی از شایع‌ترین چالش‌های سلامت عمومی در دنیای مدرن است که نه‌تنها ذهن، بلکه بدن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در سال‌های اخیر، تحقیقات علمی نشان داده‌اند که استرس می‌تواند میکروبیوم روده — جامعه‌ای پیچیده از میکروارگانیسم‌های مفید در دستگاه گوارش — را دگرگون کرده و به اصطلاح باعث دیس‌بیوزیس (dysbiosis) شود. در این مقاله، به بررسی عمیق تأثیر استرس بر میکروبیوتا، نقش پروبیوتیک‌ها در بهبود این وضعیت، و راهکارهای مقابله با استرس مزمن می‌پردازیم.
میکروبیوم روده و محور مغز–روده: مسیری دوطرفه
میکروبیوم روده و مغز انسان از طریق مسیر عصبی–هورمونی معروف به محور مغز–روده–میکروبیوم (gut–brain–microbiome axis) با یکدیگر در ارتباطند. این مسیر شامل اعصاب واگ، هورمون‌های استرسی (مانند کورتیزول)، سیستم ایمنی و پیام‌رسان‌های عصبی (نوروترنسمیترها) است.
مطالعات روی موش‌های فاقد میکروب (Germ-Free) نشان داده‌اند که در غیاب میکروبیوم روده، واکنش به استرس به‌طور غیرطبیعی شدید می‌شود. در یکی از این مطالعات، سطح کورتیکوسترون در موش‌های GF پس از مواجهه با استرس اجتماعی به‌طور چشمگیری افزایش یافت.
استرس چه بلایی سر میکروب‌های روده می‌آورد؟
مطالعات متعدد انسانی و حیوانی نشان داده‌اند که استرس مزمن و حاد، ترکیب میکروبی روده را به‌نفع گونه‌های التهابی تغییر می‌دهد. برای مثال:
• در مدل استرس مزمن خفیف (UCMS)، جمعیت باکتری‌های Lactobacillaceae کاهش و رفتارهای افسرده‌گونه افزایش یافت
• در مدل استرس اجتماعی مزمن (CSDS)، خانواده‌های Helicobacteraceae افزایش و Ruminococcaceae کاهش یافتند
• استرس می‌تواند تولید کورتیکوسترون را در سلول‌های روده افزایش دهد، (حتی بدون دخالت غدد فوق کلیوی )
پروبیوتیک‌ها؛ ناجیان میکروبیوم در مواجهه با استرس
پروبیوتیک‌ها، میکروب‌های زنده و مفیدی هستند که می‌توانند تعادل از‌دست‌رفته میکروبیوم روده را بازگردانند. این موجودات کوچک، از طریق تنظیم محور HPA، تولید نوروترنسمیترهایی نظیر سروتونین، GABA و دوپامین، کاهش التهاب سیستمیک و فعال‌سازی مسیر واگ، بر سلامت روان اثر می‌گذارند. تجویز Lactobacillus rhamnosus JB-1 در موش‌ها منجر به کاهش کورتیکوسترون و بهبود رفتار اجتماعی شد؛ اثری که با قطع عصب واگ از بین رفت
Bifidobacterium longum 1714 در یک کارآزمایی انسانی باعث کاهش سطح کورتیزول پس از استرس شد. ترکیب L. helveticus R0052 و B. longum R0175 در چند مطالعه انسانی پاسخ هورمونی به استرس را کاهش داد.
استرس چه بیماری‌هایی را تحریک می‌کند؟
استرس بیش از حد می‌تواند آغازگر یا تشدیدکننده بسیاری از اختلالات باشد، از جمله:
• اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
• افسردگی و اضطراب
• زخم معده
• سکته مغزی
• اختلالات ایمنی
• دیابت و اختلالات متابولیک
ماه آگاهی از استرس؛ فرصتی برای گفت‌وگو و مراقبت از خود
هر ساله در ماه آوریل، کمپین جهانی ماه آگاهی از استرس (Stress Awareness Month) برگزار می‌شود تا مردم درباره اثرات استرس و روش‌های مقابله با آن بیشتر بدانند. این زمان فرصتی است برای رهایی از شرم و قضاوت درباره سلامت روان و شروع یک گفت‌وگوی باز و همدلانه با اطرافیان.
چگونه در این ماه از خودمان مراقبت کنیم؟
• ورزش منظم برای افزایش اندورفین و کاهش کورتیزول
• کاهش مصرف کافئین و مواد محرک
• استفاده از مکمل‌های طبیعی مانند آشواگاندا، امگا ۳، و چای سبز
• وقت‌گذرانی با دوستان و خندیدن – خنده درمان طبیعی است
• استفاده از مکمل های پروبیوتیک
پژوهش‌ها به روشنی نشان داده‌اند که رابطه‌ای عمیق و دوسویه میان استرس و میکروبیوم روده وجود دارد. در شرایط استرس، تغییرات نامطلوبی در ترکیب باکتری‌های روده رخ می‌دهد که می‌تواند سلامت روان را تضعیف کند. استفاده از پروبیوتیک‌ها، با بازگرداندن تعادل میکروبی، تولید نوروترنسمیترها و کاهش التهاب، می‌تواند ابزار مؤثری برای مقابله با استرس باشد برای کاهش اضطراب می توانید از محصولاتی مانند فمی لاکت و فمی لاکت تو پلاس استفاده کنید و همچنین برای بهبود مشکلاتی که با استرس تشدید می شوند همچون آی بی اس و اگزما از محصولات ولگات آی بی اس و ولگات اگزما استفاده نمایید. برای داشتن ذهنی آرام و بدنی سالم، باید روده‌ای سالم داشت. از همین امروز، با مراقبت از سلامت روان و میکروبیوم خود، گامی برای زندگی بهتر بردارید.